|
Virüsler ve bakteriler aşı ve serum
|
|
VİRÜSLER ve BAKTERİLER AŞI ve SERUM
VİRÜSLER
Bakterilerden daha küçük, çoğalmak için başka bir hücreye girmek zorunda olan varlıklara verilen ad. Ancak elektron mikroskobuyla görülebilirler. Bilim dünyasında canlı olup olmadıkları hâlâ tartışılmaktadır. Çünkü kendi başlarına bir metabolizmaya sahip değillerdir; yani enerji harcamazlar ve üretmezler. Konakladıkları hücrenin dışında kristal hâlde bulunurlar. Bu hâlde yüzyıllarca kalabilirler. Ancak canlı bir hücreye girdiklerinde kendi kalıtsal malzemelerini o hücreye kopyalatırlar. Bu işlemler için hücrenin organellerini kullanırlar. Böylece çoğalırlar ve hücreden çıkarlar. Genellikle hücreyi parçalayarak dışarı çıkarlar.
VİRÜS ÇEŞİTLERİ
Çok çeşitlidirler. Bazıları kalıtsal malzeme olarak DNA, bazıları da RNA taşır. Bazılarının dış kapsülleri vardır, bazılarında yoktur. Bu şekilde sınıflandırılmaları yapılır.
Bazıları bilimsel çalışmalarda kullanılır. Örnek olarak; ışık çıkaran bir böceğin geni ayrılarak virüse bağlanır. Bu virüs domatese verilerek bu gen domatesin kalıtsal malzemesine bağlanır. Bu şekilde ışıklı domatesler elde edilmiş olur.
VİRÜS HASTALIKLARI
Virüsler çok değişik hastalıklara yol açarlar. Bunlardan bazıları AIDS, grip, sarılık ve uçuktur. Bulaşma yolları kan, tükürük ve beden sıvıları olabilir. Hapşırarak ya da öksürerek havaya saçılma yoluyla da olabilir. Fakat her virüs için bulaşma yolu farklıdır. Örnek olarak; AIDS virüsü yalnızca kan yoluyla bulaşırken grip virüsleri öksürme ve hapşırmayla da bulaşabilir.
1-) AIDS
2-) GRİP
3-) SARILIK
4-) UÇUK
1-) AIDS
Kazanılmış Bağışıklık Yetersizliği Sendromu adlı öldürücü hastalığın kısa adı. İnsanlarda hastalıklara karşı koruma sağlayan bağışıklık sisteminin, bir grup virüs (HIV) tarafından işlevsiz hâle getirilmesi sonucunda ortaya çıkar. Bu hastalığa yakalanan insanlarda ömür beklentisi ortalama 8 yıldır. Sağlıklı bedenlerde önemsiz sayılabilecek hastalıklar, bağışıklık sisteminin işlevsiz olması yüzünden AIDS hastalarını ölüme sürükler. Hastalığa karşı bir aşı, ilâç ya da herhangi bir kesin tedavi yöntemi hâlâ geliştirilememiştir. AIDS, kan ve cinsel birleşme yoluyla bulaşır.
2-) GRİP
Gribe yakalanmış kişiler sıcak bir odada yatarak dinlenmelidir. Bol bol sıvı alınmalı, özellikle şeker içeren limonata, portakal suyu gibi içecekler tercih edilmelidir.
3-) SARILIK
Diğer virüs enfeksiyonlarında olduğu gibi, bu hastalığın da kendi kendine geçmesi beklenir. Bu süre içinde hasta dinlenmeli ve bol bol sıvı almalıdır. Beslenmeye dikkat edilmelidir.
4-) UÇUK
Dudakta veya burun kenarında hafifçe şişmiş, kırmızı ve ağrılı bir leke şeklinde beliren bir hastalıktır. Nedeni, tükürükte bulunan bir çeşit virüstür. Daha ziyade ateşli hastalıklar ve soğuk algınlığı sırasında görülür. Tıp dilinde herpes simplex denir. Dudak veya burun kenarında meydana gelen kırmızı lekeler, bir süre sonra su toplar, küçük kabarcıkar meydana gelir. Birkaç gün sonra da sararırlar ve kabuk bağlarlar.
BAKTERİLER
Bir hücreli ve hücre çekirdeği olmayan prokaryot canlılara verilen ad. Yalnızca mikroskopla görülebilirler. Hayvan ya da bitki olarak sınıflandırılamazlar. Bölünerek çoğalırlar. Genellikle bitki ve hayvanlar üzerinde parazit olarak yaşarlar. Dünyadaki atık maddelerin ortadan kaldırılmasına, madde döngüsünün gerçekleşmesine ve kullandığımız birçok ürünün (mayalama) oluşumuna neden olmalarının yanında, birçoğu da önemli hastalıkların nedenini oluşturur. Çok hızlı ürerler. Bakteriler olmaksızın, dünyadaki artık maddeleri ve çöpleri ortadan kaldırmak ve sağlıklı bir dünya oluşturmak olanaksızdır. Hastalık yapan bakterilere de halk arasında mikrop denir.
ZARARLI BAKTERİLER
Bakterilerin en fazla tanınanları kuşkusuz hastalık etkeni olanlardır. Bakterilerin hastalıklara neden olabileceği düşüncesi 19. yüzyılın sonlarında oluşmuştur. İlk başlarda önemsenmeyen bu düşünce daha sonraları yapılan araştırmalarla önem kazanmıştır. Tifüs, verem, tifo gibi hastalıklara bakterilerin neden olduğu anlaşılmıştır. Bakteriler, çeşitli şekillerde hastalık belirtilerine neden olabilirler. Bazı durumlarda aşırı derecede sayıları artan bakteriler konak dokusunda mekanik bir baskı oluştururlar. Bakteriler bazı durumlarda da, doku ve hücreleri aktif olarak tahrip ederler. Bazı bakterilerinde toksin adı verilen zehirler oluştururlar.
ÇÜRÜKÇÜL BAKTERİLER
Ölmüş canlı varlıklarla ya da organik maddelerle beslenen bakterilerdir. Bu maddeler, diğer bakteriler tarafından parçalanmış olan organik maddeler, başka hayvanların bağırsak içeriği, salgı maddeleri, değişik vücut sıvıları vb. olabilir.
BAKTERİ HASTALIKLARI
1-) TİFÜS
2-) VEREM
3-) TİFO
1-) TİFÜS
Anî başlayan baş ağrısı, titreme, ateş, yaygın ağrılar ve deride döküntüyle ortaya çıkan enfeksiyon hastalıklarının ortak adı. Hastalığın bitle bulaşan epidemik tifüs, pireyle bulaşan fare tifüsü ve keneyle bulaşan çalılık tifüsü gibi türleri vardır.
2-) VEREM
Veremden korunmada temel ilke, yaşam ortamı ve beslenme koşullarının düzeltilmesi, enfeksiyonu taşıyan hastaların erken dönemde belirlenip, uygun biçimde tedavi edilmeleridir. BCG aşısı olarak bilinen verem aşısı zayıflatılmış verem basili içerir. Bu aşı hastalığa karşı bağışıklık sağlar. Tedavinin temelinde genel bakım, iyi beslenme ve bol bol dinlenme vardır.
Verem hastalığına karşı mücadele etmek, toplumu bu konuda bilinçlendirmek için her yıl, yılbaşını takip eden ilk pazartesi günüyle başlayan hafta Veremle Savaş Haftası olarak ele alınır. Hafta boyunca gazeteler, televizyonlar konuyla ilgili bilgilendirici yayınlar yapar. Okullar ve sağlık kuruluşları veremle ilgili etkinlikler düzenler.
3-) TİFO
Hastalığın önlenmesinde kanalizasyon sularının arıtılması ve kullanım sularının klorlanması önde gelir. 20. yüzyılın ilk yarılarında ölü tifo mikrobu kullanılarak hazırlanan aşı özellikle orduda ve çeşitli kuruluşlarda kullanılmış ve hastalığın ortaya çıkma sıklığının düşürülmesine katkıda bulunmuştur. Tedavide 1948’den sonra antibiyotiklerin kullanılmasıyla tifo hastalığında azalma görülmüştür.
AŞI ve SERUM
AŞI
Sağlıklı insana hastalığın zayıflatılmış ve ya toksini verilerek kanda antikor oluşturulmasının sağlanmasına denir. Koruyucudur. Laboratuarlarda üretilir. Ömür boyu bağışıklık sağlar. Tedavi edici olmaktan çok önleyici özelliği olan aşı, vücuda verildiğinde kanda antikor üretilmesini sağlar. Hastalık mikrobu vücuda verildiğinde ise zaten hazırda bulunan antikorlar savunmaya geçerek mikrobu etkisiz hâle getirir.
SERUM
Serum, mikroplar vücuda girdikten sonra verilir. Serumda bol miktarda başka canlıya ait hazır antikor vardır.
Vücudun savunma sistemini oluşturan karaciğer, lenf bezleri ve akyuvarlar görev almazsa hastalıklara karşı direnci azalacağından organizma yenik düşerek ölüm meydana gelebilir. Hayvan kanından üretilir. Bağışıklık süresi kısadır.
|
|
Bağışılık Sistemi
|
|
VÜCUDUMUZUN İÇİNDE BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ ADI VERİLEN ŞAŞIRTICI VE BİR O KADAR DA İLGİNÇ SAVUNMA MEKANİZMASI VARDIR. BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ İNSANOĞLUNU "MİKROP" DİYE TANIMLANAN, ENFEKSİYONA YOL AÇABİLEN VİRUS, BAKTERİ, MANTAR VE PARAZİT GİBİ MİKRORGANİZMALARIN ZARAR VERİCİ ETKİLERİNE KARŞI KORUR.
İNSAN VÜCUDU ÇEVRESİNDE BULUNAN ÇOK SAYIDAKİ MİKROBUN SALDIRISINA UĞRAR VE BU ORGANİZMALAR VÜCUDUMUZA GİREBİLMEK İÇİN UĞRAŞ VERİR. SAĞLIKLI BİR VÜCUT; KARŞILAŞTIĞI HASTALIK ETKENLERİYLE VE YABANCI MADDELERLE ÇOĞUNLUKLA "ÇAKTIRMADAN" BAŞEDER. MİKROPLARLA BAŞEDEMEDİĞİMİZ DURUMLARDA DA "HASTA" OLURUZ.
BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİN GÖREVİ DE; ÖNCELİKLE BU ORGANİZMALARIN VÜCUDA GİRMELERİNİ ENGELLEMEK VEYA GİRER İSE VÜCUDA GİRDİKLERİ YERDE YUTMAK, YAYILMALARINI ENGELLEMEK YA DA GECİKTİRMEKTİR. BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ BU GÖREVLERİNİ, YAŞAM SÜRESİ BOYUNCA SÜRDÜRÜR ANCAK BAZI KOŞULLARDA BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ ZAYIFLAR.
HAZIRLAYAN: OSMAN MUSTAFA ARSLAN
|
|
Bağışıklık sistemimizi nasıl güçlendirebiliriz?
|
|
VÜCUDUMUZ FARKLI ENFEKSİYON VE TOKSİK AJANLARLA SAVAŞMAK İÇİN BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNE SAHİPTİR. SAĞLIKLI BİR BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ KENDİMİZİ İYİ HİSSETMEMİZİ, İYİ GÖRÜNMEMİZİ VE ENERJİMİZİ DAHA İYİ KULLANMAMIZI SAĞLAR. BİZİ ENFEKSİYONLARDAN, KANSERDEN VE ÇEVRESEL ZARARLARDAN KORUR, YANIK YA DA AMELİYAT SONRASI İYİLEŞMEYİ ÇABUKLAŞTIRIR.
BAĞIŞIKLI SİSTEMİMİZİ ZAYIFLATAN FAKTÖRLERDEN KAÇINMAYA ÇALIŞMAK ÖRNEĞİN BİZİ STRESE SOKAN FAKTÖRLERDEN OLABİLDİĞİNCE UZAKTA KALMAK, HAYATA VE OLAYLARA POZİTİF BİR BAKIŞ AÇISIYLA YAKLAŞMAK, ALKOL VE SİGARA TÜKETİMİNDEN UZAK KALMAK, DENGELİ VE DÜZENLİ BESLENMEK, DÜZENLİ SPOR YAPMAK BAĞIŞIKLIK SİSTEMİMİZE VEREBİLECEĞİMİZ DESTEKLER ARASINDADIR. AMA ZAMAN ZAMAN BU DESTEKLER DE YETERSİZ KALIR VE DIŞARDAN BAĞIŞIKLIK SİSTEMİMİZİ GÜÇLENDİRİCİ YARDIMLAR (TAKVİYELER) DA ALMAK DURUMUNDA KALABİLİRİZ.
BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİN DENGELENMESİNDE SAĞLIKLI, YETERLİ VE DENGELİ BESLENME ÖNEMLİ BİR YER TUTAR. YİYECEKLER YENDİKTEN SONRA VÜCUDA ENERJİ VERMEK İÇİN OKSİJENLE YANARLAR, YANMA SIRASINDA ZARARLI MADDELER OLAN SERBEST RADİKALLER OLUŞUR. ÇOĞALAN SERBEST RADİKALLER, VÜCUDUN TÜM HÜCRE VE ORGANLARINA ZARAR VERMEYE BAŞLARLAR. SERBEST RADİKALLERDEN TAMAMEN UZAK KALABİLMEK OLANAKSIZDIR. BÖCEK ÖLDÜRÜCÜLER, ENDÜSTRİDE KULLANILAN KİMYASAL MADDELER, İŞLENMİŞ GIDALAR, SİGARA DUMANI, GÜNEŞİN ZARARLI U.V IŞINLARI VEYA ALKOLÜN VÜCUDA GİRMESİ, STRES VÜCUDUMUZDA SERBEST RADİKALLERİN AÇIĞA ÇIKMASINA NEDEN OLUR.
BUNUN DIŞINDA ÇEVREDEKİ HAVA KİRLİLİĞİ, ULTRAVİYOLE IŞINLARI, RADYASYON, EGZOS GAZLARI, SİGARI DUMANI V.B. GİBİ BİR ÇOK FAKTÖR HÜCRELERİMİZİ ETKİLEYEREK SERBEST RADİKALLERİ ÇOĞALTIR. VÜCUTTA SERBEST RADİKALLERİN ÇOĞALMASI KALP HASTALIĞI, KANSER, KATARAKT VE YAŞLANMA GİBİ SAĞLIK SORUNLARINI DAHA ÇABUK ORTAYA ÇIKARIR. BU ZARARLI ETKİLERDEN KURTULMAK İÇİN VÜCUDUMUZ SERBEST RADİKALLERE KARŞI SAVUNMA MEKANİZMASI GELİŞTİRİR. VÜCUTTA ÜRETİLEN BAZI ENZİMLER, SERBEST RADİKALLERDEN KURTULMAMIZI SAĞLAR, YANMAYI (OKSİTLENMEYİ) ÖNLEYEN ANTİ-OKSİDAN MADDELER ENZİM MİKTARINI ARTIRIR VE BÖYLECE SAVUNMA MEKANİZMASI GÜÇLENİR.
ANTİ-OKSİDANLARIN EN ÖNEMLİLERİ C VE E VİTAMİNİ, BETA-KAROTEN, SELENYUM, BAZI PROTEİN BİLEŞİKLERİ, İSOFLAVONLARDIR. BU ANTİ-OKSİDANLARI İÇEREN BESİNLERİ GÜNLÜK BESLENMEMİZ İÇERİSİNDE BOL MİKTARDA TÜKETMELİYİZ.
ANTİ-OKSİDANLAR DIŞINDA BAZI BESİN MADDELERİNİ GÜNLÜK BESLENMEMİZE EKLEMEMİZ BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİ GÜÇLENDİRİCİ ETKİ YAPACAKTIR. OMEGA 3 YAĞ ASİTLERİ ADI VERİLEN VE BALIKTA BOLCA BULUNAN YAĞ ASİTLERİ VE PROTEİNLİ GIDALARDAN ALDIĞIMIZ ARGİNİN AMİNO ASİDİ, BAĞIŞIKLIK SİSTEMİMİZ İÇİN ÖNEMLİ BESİN KAYNAKLARIDIR. BAĞIŞIKLIK SİSTEMİMİZİ GÜÇLENDİRECEK GIDALAR ARASINDA BETA-GLUKAN, ECHİNACEA, PROBİYOTİKLER, İZOZOMLAR VE YEŞİL ÇAY GİBİ DOĞAL MADDELER DE YER ALIR.
BETA-GLUKAN EKMEK MAYASI HÜCRE DUVARINDAN ELDE EDİLEN, BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİ GÜÇLENDİREN TAMAMEN DOĞAL BİR MADDEDİR. BAĞIŞIKLIK CEVABINI ARTIRARAK VÜCUT SAVUNMA HÜCRELERİNİN PATOJENLERİ DAHA ETKİLİ ŞEKİLDE YOK ETMESİNİ SAĞLAR VE SIKLIKLA HASTALIKLARI ÖNLER. KİŞİNİN KENDİNİ DAHA SAĞLIKLI HİSSETMESİNİ SAĞLAR. AYNI ZAMANDA CİLDİN YAŞLANMASINI GECİKTİRİR VE KOLESTEROL DÜZEYİNİ DÜŞÜRÜR. STRES GİBİ BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİ ZAYIFLATAN FAKTÖRLERE KARŞI VÜCUT DİRENCİNİ ARTIRIR. SIK ENFEKSİYON GEÇİREN KİŞİLERDE DE VÜCUDUN HASTALIKLA MÜCADELESİNİ KOLAYLAŞTIRIR. ECHİNACEA DOKTORLAR TARAFINDAN ÇOK ESKİ TARİHLERDEN BU YANA SOĞUK ALGINLIĞI TEDAVİSİNDE KULLANILIR. DOKTOR KONTROLÜ İLE KULLANILMASI GEREKİR.
HER ERİŞKİN SAĞLAM VE İŞLER HALDE BİR BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNE SAHİPTİR. ANCAK SIK HASTALANMA, ÇEVRE KOŞULLARININ UYGUN OLMAMASI, STRES, AŞIRI YORGUNLUK, UYKUSUZLUK, KÖTÜ VE YETERSİZ BESLENME, SİGARA VE ALKOL KULLANIMI, AŞIRI EGZERSİZ GİBİ ETKENLER BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİN ZAYIFLAMASINA NEDEN OLUR. BRONZLAŞMIŞ BİR DERİDE U.V IŞINLARI; LANGERHANS HÜCRELERİNİN YOK OLMASINA DOLAYISIYLA BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİN BASKILANMASINA SEBEB OLUR. DOLAYISIYLA DERİ KANSERİ VE ENFEKSİYON SIKLIĞINDA BİR ARTIŞ GÖZLEMLENİR.
GÜÇLÜ BİR BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNE SAHİP OLMANIN EN İYİ YOLU SAĞLIKLI BİR YAŞAM TARZIDIR. BESİN ÖĞELERİNİN ORGANİZMAYA YETERLİ VE DENGELİ MİKTARDA SUNULMASI, KİLO KONTROLÜ İÇİN DÜZENLİ VE AĞIR OLMAYAN KİŞİYE ÖZEL BİR EGZERSİZ PROGRAMI, SAĞLIKLI RUH HALİ İÇİNSE DÜZENLENMİŞ SOSYAL YAŞAM VE KONTROL EDİLEBİLEN STRES HER BİREY İÇİN SAĞLIĞA GİDEN YOLDUR.
HAZIRLAYAN: OSMAN MUSTAFA ARSLAN
|
|
Serum
|
|
SERUM; İÇİNDE HERHANGİ BİR HASTALIĞA KARŞI KORUYUCU MADDELER HAZIR BULUNAN KAN SUYUNA VERİLEN ADDIR. SERUM, HERHANGİ BİR HASTALIĞI AŞI GİBİ, ÖNLEYİCİ DEĞİL, HASTALIĞI GİDERİCİ BİR ÖZELLİK TAŞIR; HASTAYA PASİF BAĞIŞLIK VERİR .BİR SERUM HAZIRLAMAKTA PRENSİP ŞUDUR: HANGİ MİKROBA KARŞI SERUM ELDE EDİLİYORSA O MİKROPTAN ÖZEL ŞEKİLDE ELDE EDİLMİŞ AŞILAR BİR HAYVANA, BEYGİRE ŞIRINGA EDİLİR. HAYVANDA O HASTALIK MİKROPLARINA KARŞI BAĞIŞIKLIK OLDUKTAN SONRA HAYVANIN KANI ALINARAK SERUM KISMI AYRILIR. BU KISIM, KAPALI AMPULLER YA DA ŞİŞELER İÇİNDE SAKLANIR. ŞIRINGA EDİLEN MİKROBUN TOKSİT ETKİLERİNİ GİDERİCİ MADDELERİN HAZIR BULUNDUĞU BU SERUM, GEREKTİĞİNDE İNSANLARA ŞIRINGA EDİLİR. (KUŞPALAZI HASTALIĞINA YAKALANMIŞ OLAN BİR ÇOCUĞA, HASTALIĞA YAKALANMIŞ OLDUĞU AŞI YAPMAKLA BİR FAYDA ELDE EDİLEMEZ. VÜCUDU, KUŞPALAZI MİKROBUNUN TOKSİNLERİNDEN KORUYABİLMEK, HASTALIĞI GEÇİREBİLMEK İÇİN, İÇİNDE KUŞPALAZI MİKROBUNUN TOKSİNLERİNİ GİDERİCİ MADDELER BULUNAN KUŞPALAZI SERUMU UYGULANIR).
HAZIRLAYAN: OSMAN MUSTAFA ARSLAN
|
|
Aşı
|
|
AŞI, HASTALIKLARA KARŞI BAĞIŞIKLIK SAĞLAMA AMACI İLE VÜCUDA VERİLEN, ZAYIFLATILMIŞ HASTALIK ETKENİ, HASTALIK ETKENİNİN PARÇALARI VEYA SALGILARI İLE OLUŞTURULAN ÇÖZELTİ.
MİKROPLAR VEYA VİRÜSLERCE OLUŞTURULAN HASTALIKLARA KARŞI VÜCUDUMUZ BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ İLE YANIT VERİR. BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİN HASTALIK ETKENİ VÜCUDA GİRMEDEN, YANİ HASTALIK GELİŞMEDEN, ETKENİ TANIMASI VE ONU YENECEK YANITI GELİŞTİRMESİ(ÖRNEĞİN VÜCUDUN GEREKLİ ANTİKORU ÜRETMESİ), AŞILAMANIN TEMEL İLKESİDİR. BU AMAÇLA HASTALIK YAPMA YETİSİ AZALTILMIŞ HASTALIK ETKENİ, TÜBERKÜLOZ (BCG) AŞISINDA OLDUĞU GİBİ, KULLANILABİLİR.
TÜM HASTALIK ETKENLERİ İÇİN HASTALIK YETİSİ AZALTILMIŞ MİKRO ORGANİZMA BULUNAMAYACAĞI İÇİN, ETKEN ÖLDÜRÜLÜP, ETKENİN DIŞ KILIFI GİBİ PARÇALARI, YA DA SALGILADIĞI MADDELER, DİFTERİ (DBT) AŞISI GİBİ, KULLANILABİLİR. AŞI OLUNCA İNSANLAR İYİLEŞİRLER.GENELDE KÜÇÜK ÇOCUKLAR AŞIDAN KORKARLAR AMA AŞI TIP İÇİN ÇOK GEREKLİ VE ÖNEMLİDİR.MUTLAKA OLUNMASI GEREKİR
HAZIRLAYAN: OSMAN MUSTAFA ARSLAN
|
|
